İyot insan vücudunda az miktarda bulunan eser elementlerden birisidir. Yetişkin bir insan vücudunda yaklaşık 20-30 mg iyot bulunmaktadır. İyot, tiroid bezinden salgılanan iki hormonun bileşiminde bulunur. Bunlar: triodotironin (T3) ve tiroksin (T4) hormonlarıdır. Bu hormonların düzeyi hipofiz bezinden salgılanan TSH (tiroid uyarıcı hormon) ile ayarlanır.
Günlük iyot gereksinmesi karşılanamadığı zaman iyot yetersizliği hastalıkları (İYH) ortaya çıkmaktadır. Bu hastalıklar içinde en az sorun çıkaran guatr olsa bile, büyümüş bir tiroid bezi bu hastalıkların en sık ve en kolay görülen belirtisidir.
Guatr
Terim anlam olarak normalden büyük tiroid bezi anlamına gelmektedir. İyot eksikliği sonucunda kanda tiroid hormonu düzeyinin düşmesi TSH salınımını arttırır. Bu hormon tiroidin daha fazla çalışarak daha fazla tiroid hormonu yapmasına sebep olur. Uzun süreli iyot yetersizliği sebebiyle artmış TSH salınımı guatra neden olur. Guatr vücudun iyot azlığına karşı bir çaba içerisinde olduğunu gösterir. Nefes alma ve yutma güçlüklerine neden olmaktadır. Kızlarda erkeklere göre daha yaygındır.
Hipotiroidizm
Vücutta yeterli miktarda tiroid hormonu bulunmaması anlamına gelir. Az hareket, uyku hali, kuru deri, soğuğa karşı dirençsizlik ve kabızlığa neden olur. Çok küçük çocuklarda büyüme ve zeka geriliğine sebep olur. Yeni doğanlarda bu hastalık önem taşır çünkü zeka geriliği kalıcıdır.
Kretinizm
Fetal ya da neonatal dönemde başlayan hipotiroidizm sonucunda oluşur. Kretenizmde geriye dönüşü olmayan ağır zeka geriliği, sağırlık, şaşılık, vücudun iki tarafını tutan felç (dipleji), boy, kas, iskelet sisteminde gelişme geriliği, koordinasyon bozukluğu vardır.
Üreme Yetersizliği
İyot yetersizliği olan bölgelerde yaşayan kadınlarda düşük, ölü doğum, düşük doğum ağırlıklı, doğumsal (konjenital) anomalili bebek doğurma sıklığı fazladır.
Bebek ve Çocuk Ölümleri
İyot yetersizliği olan bölgelerde yaşayan çocuklarda enfeksiyonlara karşı direnç düşüktür. Bu yüzden bebek ve çocuk ölümleri sık görülmektedir.
İyot yetersizliğinde esas yaklaşım bireylerin günlük iyot alımlarını arttırmak, sık tüketilen besinlere iyot eklemektir. Alınacak önlemler ise:
- Tuza iyodür veya iyodat eklenmesi
- Ekmeğe iyodür veya iyodat katılması
- Sodyum ve potasyum iyodür tabletlerinin kullanılması
- İyotlu yağ enjeksiyonları
Dünyada en sık kullanılan yöntem sofra tuzunun iyotla zenginleştirilmesidir.
İyot Kaynakları
En iyi kaynakları su ve deniz ürünleridir. Besinleri pişirme ile bileşimlerindeki iyot miktarları azalır.
Bazı besinler (kara lahana, mısır, bambu filizi, tatlı patates, darı, lima fasulyesi gibi) guatrojen denilen maddeleri içerir ve uzun süre tek başına yendiğinde guatra sebep olur.
İyot Gereksinmesi
Yaş ve Cinsiyet
|
Günlük Miktar (µg/gün)
|
0-6 ay
|
40
|
6-12 ay
|
50
|
1-3 yıl
|
70
|
4-6 yıl
|
90
|
7-10 yıl
|
120
|
11-18 yıl
|
150
|
Yetişkin
|
150
|
Gebe
|
200
|
Emzikli
|
200
|
Yorumlar
Yorum Gönder